به نظر می‌رسد صحبت درباره گونه‌های جدید ویروس کرونا به این زودی پایان نمی‌یابد. گونه جدید این ویروس AY.4.2 یا همان دلتاپلاس نام دارد. اما سوال اینجاست که این نوع جدید از کجا آمده و تا چه اندازه بایستی نگران آن باشیم؟.
AY.4.2 براساس نسب‌شناسی ویروس نامگذاری شده است. این اسامی بر اساس شجره‌نامه ویروس انجام می‌شود تا ارتباط گونه‌های مختلف آن را به نمایش بگذارد. نظارت بر روی این عناوین توسط Pango network انجام می‌پذیرد. این گروه متشکل از محققین دانشگاه‌های ادین‌برو و آکسفورد است که به عنوان متولیان کار که وظیفه تعیین تکلیف جهش‌های ویروس کرونا را بر عهده دارند، عمل می‌کنند.
ریشه نژادی و سیر نامگذاری AY.4.2
اگر ما به فروردین و اردیبهشت امسال بازگردیم می‌توانیم سرنخ‌هایی از منشأ این گونه جدید را ردیابی کنیم. تیمی از کنسرسیوم بریتانیایی Cog-UK که وظیفه ریشه‌یابی و تعیین توالی‌های ژنوم ویروس را بر عهده دارد، اخیرا دو نمونه از توالی‌های ویروس کرونا را نشأت گرفته از هند دانسته است.
در آن زمان همه می‌دانستند که نژادی از ویروس که در هند وجود دارد B.1.617 نام دارد، اما نمونه‌برداری‌های جدید با این گونه مطابقت نداشتند. گونه‌های جدید با جهش‌های متفاوتی که در ژنتیک خود دارند از هم تفکیک داده می‌شوند. نمونه‌برداری‌های جدید نشان می‌داد که گونه جدید برخی خصوصیات جهش‌های رایج B.1.617 را از دست داده است و همچنین برخی ویژگی‌های اضافی را نیز با خود به همراه دارد.
گونه جدید که آن زمان شناسایی شد توسط Cog-UK با کد B.1.617.2 نامگذاری شد که به عنوان یکی از زیرشاخه‌های نژاد B.1.617 شناخته می‌شود. این جهش جدید بعدها توسط سازمان بهداشت جهانی به عنوان دلتا نامگذاری شد.
AY در اینجا یک پله تکامل بیشتر را نشان می‌دهد. هنگامی که نامگذاری یک نژاد ویروسی به پنج سطح عمیق‌تر گسترش پیدا می‌کند، ترکیب حروف جدیدی برای جلوگیری از طولانی شدن اسمی استفاده می‌شود. بنابراین زیرمجموعه جدید AY تفاوت بزرگی با اجداد خود ندارد و تنها در نامگذاری متفاوتند. در واقع این جهش جدید ویروس کرونا نیز از همان زیرمجموعه دلتا به حساب می‌آید.
تا کنون ۷۵ گونه AY شناسایی شده‌اند که هرکدام دارای جهش‌های متفاوتی در ژنوم خود بوده‌اند. گونه AY.4 یکی از آنهاست که به صورت پیوسته در مناطق مختلف بریتانیا در چند ماه گذشته در حال گردش بوده است. آمارها نشان می‌دهد که ۶۳ درصد مبتلایان این کشور در ۲۸ روز گذشته به این نوع از ویروس کرونا مبتلا شده‌اند.
هنوز به طور کامل مشخص نیست که AY.4 یک گونه کاملا مجزای جدید است یا بازهم نشأت گرفته از ((اثر بنیانگذار)) است. این اثر به نوعی از پخش ویروس گفته می‌شود که یک ویروس از مجموعه خانواده خود جدا شده و در منطقه‌ای دیگر گسترش می‌یابد. در این حالت تمام ویروس‌های انتشار یافته در منطقه جدید از نسل ویروس جدا شده یا بنیانگذار خواهند بود.
در مورد کووید ممکن است این پخش ویروسی در یک رویداد جمعی بزرگ رخ داده باشد که ویروس بنیانگذار به صورت تنها در یک اجتماع بزرگ حضور داشته است. اگر ویروس در آن مکان افرادی را آلوده کرد و آنها نیز افرادی دیگر را درگیر کرده باشند، ویروس می‌تواند به سرعت همه‌گیری خود را آغاز کند. گاهی اوقات برای این که یک ویروس بتواند در یک منطقه مسلط شود، حتما لازم نیست که از بقیه برتر باشد. در واقع تنها کافیست ویروس برای سیطره خود در مکان و زمان مناسب حضور داشته باشد.
دلیل اصلی سرایت‌پذیری ویروس، جهش پروتئینی آن است
با وجود تمام آنچه با شما در میان گذاشتیم، ممکن است قدرت همه‌گیری AY.4 ناشی از یک مزیت انتخابی ویروس در آن باشد. تغییر تعیین کننده در AY.4 جهش A1711V است که پروتئین Nsp3 ویروس را تحت تأثیر قرار می‌دهد که نقش زیادی در تکثیر ویروس ایفا می‌کند. با این حال، تاثیر این جهش ناشناخته است.
این جهش پروتئینی ما را به AY.4.2 می‌رساند که در واقع یکی از فرزندان AY.4 است که برای اولین بار در مهرماه مورد توجه قرار گرفت، اگرچه به نظر می‌رسد که این گونه در حدود مردادماه در بریتانیا ظاهر شده بود. این جهش توسط دو جهش ژنتیکی اضافی، Y145H و A222V، که بر پروتئین اسپایک(spike) تأثیر می‌گذارند، تعریف می‌شود. پروتئین اسپایک بخش کلیدی سطح بیرونی ویروس است و بخشی از ساختار آن است که از آن برای ورود به داخل سلول‌ها استفاده می‌کند.
AY.4.2 پیوسته در حال گسترش است به نحوی که در بریتانیا حدود ۹ درصد از موارد ابتلا را در ۲۸ روز گذشته به خود اختصاص داده است. همچنین این گونه در چند کشور اروپایی از جمله آلمان، دانمارک و ایرلند نیز مشاهده شده است.
اما اینکه دو جهش AY.4 منجر به مزیت انتخابی آن شده باشد هنوز مشخص نیست. A222V گونه‌ای از نسل B.1.177 بود که در اروپای شمالی گسترش پیدا کرد. دلیل این گسترش احتمالا به خاطر تعطیلات و مسافرت‌ها در این مناطق بود. در آن زمان بسیاری به این که ویروس خاصیت انتخابی پیدا کرده است تریدید داشتند. به نظر می‌رسد تغییر در فرم ویروس که به AY.4.2 مشهور گردیده است بیشتر مربوط به جهش Y145H آن باشد.
جهش AY.4.2 یک نوع جهش در سوپرسایت آنتی‌ژن ویروس است
این جهش در ((سوپرسایت آنتی‌ژن)) پروتئین اسپایک که بخشی از پروتئینی است که آنتی‌بادی‌ها اغلب آن را در ویروس شناسایی و هدف قرار می‌دهند، رخ داده است. ما می دانیم که این بخش از پروتئین اسپایک قبلاً یک بار توسط یک جهش در ماده ژنتیکی دلتا اصلاح شده است. این احتمالاً به توانایی بیشتر دلتا برای فرار از ایمنی کمک می‌کند زیرا آنتی‌بادی‌ها برای هدف قرار دادن آن کار سخت‌تری دارند. با این حال تحقیقاتی که این موضوع در حال انجام است هنوز در مرحله اولیه است، به این معنی که هنوز به طور رسمی بررسی نشده است. بنابراین ما باید با احتیاط با یافته‌های آن رودررو شویم.
اما این امکان وجود دارد که جهش Y145H می‌تواند به ویروس توانایی بیشتری برای فرار از ایمنی بدن بدهد، زیرا تشخیص این سوپرسایت برای آنتی‌بادی‌ها سخت‌تر است.
نسخه AY.4.2 ویروس کرونا چندان همه‌گیر نبوده است
استدلال مخالف با آنچه گفته شد این است که، علیرغم مشاهده در چندین کشور اروپایی، AY.4.2 نتوانسته است قدرت را بگیرد، و گسترش خود در آلمان و ایرلند کمتر و یا متوقف کرده است. اگرچه در دانمارک هنوز ردپای آن باقی‌مانده است. این موارد نشان می‌دهد که توانایی آن برای دور زدن ایمنی بدن بیشتر از دلتا نیست. به همین ترتیب ممکن است به اندازه کافی AY.4.2 به این مکان‌ها نرسیده باشد تا بتواند پابرجا بماند.
در پایان باید گفت که هنوز خیلی زود است که بگوییم این گونه جدید ویروس کرونا در جهان غالب خواهد شد. همچنین ارزیابی توانایی فرار این ویروس از چنگال سیستم ایمنی بدن تا تکمیل آزمایشات علمی به طور کامل مشخص نیست. با این حال ظهور AY.4.2 به ما نشان می‌دهد که نظارت بر ژنوم‌های مختلف ویروس کرونا همچنان ضروری است.
